NÓS, O POBO

O 'non' irlandés ao Tratado de Lisboa constitúe un triunfo da democracia sobre a burocracia

.

Así comeza o preámbulo da Constitución escrita máis antiga do mundo, a americana, aprobada en marzo de 1787 en Filadelfia e en vigor desde 1789, tras a súa ratificación polos 13 Estados fundadores da Unión. We, the people of the United States... "Nós, o pobo dos Estados Unidos, co fin de formar unha unión máis perfecta, establecer a xustiza, asegurar a tranquilidade interior, proporcionar a defensa común, promover o benestar xeral e asegurar as bendicións da liberdade para nós e a posteridade, promulgamos e establecemos esta Constitución para os Estados Unidos de América". Un preámbulo claro e sinxelo, fácil de comprender por todos, como o resto dos sete artigos e as 27 emendas que compón a Carta Magna estadounidense. Nada comparable ao confuso proxecto de Constitución europea, definitivamente enterrado polo non dos cidadáns holandeses e franceses, e ao seu ininteligible sucesor, o Tratado de Lisboa, ao que os votantes irlandeses deron o pasado 12 de xuño o que moitos consideran o tiro de graza ao sucedáneo preparado para meter de matute, con nocturnidade e aleivosía, vía ratificación parlamentaria, o 95% da primitiva Constitución rexeitada fai dous anos.

Contan que, nunha ocasión, o ensaísta catalán Eugeni D'Ors, un dos intelectuais españois máis importantes do século XX, hoxe inxustamente esquecido polo nacionalista excluínte imperante, preguntou á súa secretaria se comprendera o artigo que acaba de ditarlle. Ao contestar ela afirmativamente, D'Ors apresurouse a contestar: "Pois, oscurezcámoslo". Pois iso é, precisamente, o que fan políticos e expertos cos sucesivos tratados que balizan a construción europea, especialmente desde Maastricht: escurecelos. Teñen medo ao veredicto do pobo. E, ademais, recoñéceno. Máis dun ministro dos seis países do núcleo fundacional da Unión recoñece que se Lisboa fose sometido a referendo popular, o rexeitamento estaba garantido. E, para maior inri no caso de Irlanda, o novo primeiro ministro, Brian Cowen, e o comisario irlandés da Comisión, Charlie McCreevy, cometeron o erro de recoñecer publicamente que non se leron o tratado de "a aaa á zzz". Quéirase ou non recoñecer a negativa irlandesa a ratificar o Tratado de Lisboa constitúe un triunfo da democracia sobre unha burocracia xeralmente allea e afastada dos pobos. Resulta verdadeiramente escandaloso o paternalismo e, en moitos casos, a ignominia dalgúns que pretenden disfrazar o seu fracaso como líderes políticos acusando a Irlanda de boicotear a construción europea cando son eles os que non se atreven a promover unha consulta directa aos seus cidadáns.

Bertolt Brecht ironizaba sobre situacións parecidas cando escribía: "Como o pobo perdeu a confianza do Goberno, o Goberno decidiu cambiar ao pobo e nomear un novo". Irlanda non podía esquivar o referendo, como a República Checa non pode evitar a decisión do seu Tribunal Constitucional, porque calquera tratado que supoña unha cesión de soberanía debe ser sometido a consulta popular de acordo coa norma constitucional irlandesa. Os irlandeses, que se declaran ardentes europeístas, dixeron non ao Tratado de Lisboa simplemente porque non entenden un documento de 300 páxinas, que ninguén lles explicou convincentemente e nas que non se abordan os problemas que preocupan aos irlandeses, a súa tradicional neutralidade, a perda do seu único comisario en Bruxelas, os temas do aborto e a eutanasia e a disolución da influencia irlandesa nunha Europa de 27 membros. Todo isto no medio dunha crise económica provocada pola picada da burbulla inmobiliaria, a aceleración da inflación e o aumento do desemprego. (Sóanlles os síntomas?).

O que non é de recibo é que os líderes europeos só consideren democráticos os resultados dos referendos afirmativos, como no caso dos celebrados en España e Luxemburgo, e rexeiten os negativos, caso de Irlanda, agora, e Dinamarca, Francia e Holanda, antes. Como escribía o gran xurista Miguel Ferreiro de Miñón, "nunha Europa, felizmente democrática, son os pobos quen, en último termo, impón a súa vontade aos Estados, [son] os verdadeiros señores da Unión fóra dos cales non hai democracia, é dicir, goberno das maiorías, respecto das minorías e solidariedade social".

Desde 1781 ata 1ª aprobación da Constitución definitiva seis anos despois, Estados Unidos estivo rexido polos chamados Artigos da Confederación, que, como norma, constituíron un sonoro fracaso. "Sombra sen sustancia", como os definiu o presidente Wáshington. Europa necesita unha convención constituínte, unha Filadelfia. Só lle falta atopar aos Jefferson, Hamiltons, Madisons and Jays para redactar o documento.