O SUPREMO CARGA CONTRA "O DESASTRE URBANÍSTICO" QUE CORROE ESPAÑA

Un fallo pioneiro avala o uso do Dereito Penal por "a inoperancia administrativa"

Logo dunha colosal burbulla inmobiliaria que deixou centos de cargos públicos implicados en casos de corrupción urbanística, o Tribunal Supremo constatou "a desastrosa situación á que, a pesar da normativa legal e administrativa, chegouse en España respecto da ordenación do territorio, incluída a destrución paisaxística". Nunha sentenza na que confirma as condenas aos responsables do escándalo de Andratx, en Mallorca, o tribunal xustifica que, "ante a inoperancia da disciplina administrativa, acúdase ao dereito penal" para perseguir os escándalos urbanísticos con máis eficacia.
O fallo, do que foi relator Siro García, afirma que "a comunidade de cidadáns é vítima dos despropósitos urbanísticos e que a administración urbanística tamén experimenta as consecuencias das infraccións en materia de ordenación do territorio". O tribunal replica así ao recurso do ex alcalde de Andratx Eugenio Hidalgo, do PP, que alegou que construír en terreo agrícola podería merecer unha sanción administrativa, pero non era tan grave como para recibir unha sanción penal.
Carlos González Antón, catedrático de Dereito Administrativo da Universidade de León e experto en dereito ambiental, afirma que "é unha sentenza moi importante". "En moitos casos, os xuíces consideran que o Dereito Penal é a última ferramenta e que en infraccións urbanísticas basta con ir pola vía administrativa", xeralmente con penas máis leves e moito máis lenta. González Antón explica que a sentenza deixa claro que "ante a inoperancia das Administracións encargadas de perseguir as infraccións urbanísticas, o Dereito Penal e os seus xuíces deben intervir directamente".
O xurista engade que do fallo despréndese que non se pode reservar para o Dereito Penal só as infraccións urbanísticas moi graves, senón tamén para supostos como o axuizado, a construción dunha vivenda onde se podería ampliar un almacén agrícola. Desde o punto de vista de protección da paisaxe, é unha sentenza que marca un fito, pois establece que unha soa edificación pode supor un atentado grave á paisaxe".
O fiscal coordinador de Medio Ambiente e Urbanismo, Antonio Vercher, tamén aplaudiu o fallo: "A UE, na súa directiva sobre protección do medioambiente mediante o Dereito Penal, xa recoñeceu que a vía administrativa era insuficiente. O Supremo está empuxando para que a lexislación existente adquira relevancia e eficacia".
Aínda que a Constitución xa estableceu que a protección do medioambiente debía contar con sancións penais, a realidade é que estas foron a excepción. A sentenza do Supremo chega logo de anos nos que se intensificou a loita contra a corrupción urbanística. Entre 2000 e 2006, o solo urbanizado nos dous primeiros quilómetros de costa subiu un 21,85%.
En 2006, o Goberno creou a Fiscalía de Medio Ambiente e Urbanismo que encabeza Vercher e unha unidade especializada da Garda Civil contra a corrupción. Desde entón, cada provincia conta cun fiscal especializado e as condenas por delito ecolóxico creceron en 2008 un 22%.
O catedrático de Ciencia Política da Universidade Rei Juan Carlos Manuel Villoria destaca que "o fallo é moi claro, pero chega tarde": "É unha chamada de atención aos poderes públicos e é ilustrativo do grao de impunidade no que se atopan as infraccións urbanísticas". Fernando Jiménez, profesor de Dereito Político da Universidade de Murcia, insiste en que a clave debe ser "matizar ou limitar as competencias urbanísticas dos concellos".
Villoria, colaborador da ONG Transparencia Internacional, móstrase, con todo, escéptico: "Os xuíces apenas dan medidas cautelares para paralizar obras denunciadas e non hai demolicións. Que vai pasar con todos os hoteis ilegais de Lanzarote ou co do Algarrobico [en Almería]?".