CORRUPCIÓN-ESPECULACIÓN

A corrupción está á orde do día. ¿Hai hoxe máis corrupción que antes? A resposta politicamente correcta quere ser moral pero apenas chega a moralista. Segundo ela, agora hai máis casos de corrupción porque a humanidade é máis codiciosa e egoísta que nunca. Trátase do mesmo argumento exposto a conta da crise económica: a culpa é dunha enorme e inesperada marea de avaricia. Pero esta teoría esgrímese sen ningunha evidencia e contra toda lóxica. Pretender que o noso tempo caracterízase por un grao de egoísmo maior ao de calquera outro momento da historia é tan absurdo como supor que a libido é hoxe maior que fai cen, mil ou dez mil anos: calquera biólogo poderá garantir que as pulsións daquela boa xente eran máis ou menos as mesmas que as nosas.

Pero hai outra hipótese para explicar tanta corruptela e tanta indecencia delituosa. Ninguén cuestiona o orzamento de que a corrupción debe combaterse con maior intervención pública, e con todo é a intervención pública a que xera maiores oportunidades para a corrupción. A corrupción-especulación vén ditada pola crecente intromisión do poder en todas as esferas. Sempre que un concello teña poder para trazar unha liña no territorio e ditaminar que ao carón desa liña pódense construír rascaceos e no lado contrari só cultivar zanahorias, repolos ou cebolas hai e haberá corrupción. E canto máis engorde a normativa para combater a corrupción maiores serán as oportunidades para que aumente a súa práctica. En contra do que manifesta a clase política, en contra do que se escoita desde toda clase de tribunas, o único medio de acabar coa corrupción sería, unha vez establecidos os necesarios espazos de interese xeral, deixar o resto da realidade ao libre arbitrio da xente. Alá onde as persoas son libres e iguais a corrupción é imposible. E alá onde o poder concede a un aproveitamento e impón a outro limitacións a corrupción está servida. Nas relacións contractuais non hai lugar para a corrupción. Outra cuestión é que nelas hai lugar para a estafa, pero para combatela si debería estar o poder público, penalizando o engano entre particulares. Claro que iso esixe un poder xudicial áxil e efectivo, o cal lévanos ao ámbito sempre interesante, pero escasamente práctico, da literatura fantástica.

Amparado por unha interminable cadea de ocorrencias burocráticas, o poder político seguirá trazando liñas sobre a superficie da terra, concedendo a algúns privilexios, impondo a outros prohibicións e aplicando aos máis desgraciados unha brutal expropiación dos seus bens o quedar afectado para toda a vida. Quen pense que chegará un día en que esa prescrición xurídico-administrativa non provoque movementos subterráneos poida que saiba algo de dereito, pero moi pouco sobre as paixóns que gobernan aos seres humanos, onte, hoxe, mañá e sempre.

Nos concellos a crise do ladrillo xa provocou unha diminución drástica nos seus ingresos pola concesión de licenzas. Agora, ademais, terán que afrontar os custos da reposición da legalidade urbanística, ben directamente ou repercutíndoos, alá onde proceda, sobre as empresas ou particulares que promoveron as vivendas ilegais. Unhas realizáronse sen licenza, outras recibiron licenzas que contravienen a lexislación vixente e outras... en fin, desbordan o marco de actuación dos permisos que recibiron. A reposición da legalidade pasa a ser en todas elas unha responsabilidade municipal e, aínda que ninguén adianta cifras, tampouco ninguén dubida de que terá unha incidencia capital sobre as economías locais afectadas.

Concellos, promotoras e especuladores de solo alagaron de proxectos urbanísticos que pasearon polos salóns e escaparates inmobiliarios de todo o país. Complexos que crecían a base de chalés e adosados e que cambiaron o rostro dos principais destinos vacacionais españois. Hoxe xustifícanse na avidez dos investidores nacionais e estranxeiros, do turismo residencial e do crecemento demográfico, pero aínda así sobran miles de vivendas. ¿Seica esa demanda era ficticia? ¿Pensouse nas necesidades dos cidadáns e do territorio? non, o pensamento dos políticos é enriquecerse canto antes á conta dos plans xerais.

A corrupción, en definitiva, afecta a todas as forzas políticas, de forma similar; pero sobre todo á credibilidade e estabilidade do conxunto do sistema político democrático que nos demos. Dicía Churchill que o odio era na política o mesmo que o ácido na química. Entón, aparentemente, a política era unha dedicación máis caballerosa, e a capacidade do goberno de asignar e redistribuír recursos era moito máis pequena. Probablemente hoxe dixese que é a corrupción, e non o odio, o que pode disolver á sociedade democrática. É necesario, pois, administrar doses adicionais de antiácidos ao conxunto do sistema. A fórmula deste particular Alka-Seltzer institucional é, ademais, ben coñecida: transparencia na xestión e na rendición de contas; independencia de todos os órganos de control; e ejemplaridad nas sancións, tanto as penais como as sociais.

Finalmente, son os "cimentos" que permitiron que os "pelotazos" multiplíquense alí onde hai un interese económico real en desenvolver promocións urbanísticas, especialmente no litoral e nas parroquias que ofrece unha radiografía completa da corrupción-especulación. Todos os municipios obteñen ingresos importantes a través dos convenios urbanísticos (acordos entre un promotor e o Concello nos que o primeiro cede terreo ou paga diñeiro polo cambio de cualificación dun chan); hai pouca vixilancia sobre construcións ilegais e desviacións dos proxectos; as sancións adoitan ser multas, non demolicións; moitos novos partidos creáronse ao amparo de intereses urbanísticos para chegar aos Concellos e influír en plans e decisións? «O problema de fondo non está nas actuacións corruptas de actores individuais, senón na corrupción institucionalizada vinculada á obtención ilícita de fondos para os partidos e politicos».

Publicado por Alternativa Veciñal o 27-01-2010