DESBORDADOS POLO LIXO

15 vertedoiros urbanos están cheos e seguen funcionando - Os residuos creceron en España un 46% en 10 anos

.

A escasa reciclaxe, que rolda o 10%, explica a saturación-As irregularidades sucédense pola contaminación ou os malos cheiros

.

O lixo sáese: 15 dos máis de 120 vertedoiros urbanos españois atópanse cheos pero seguen funcionando. E entre o outro centenar as irregularidades sucédense pola contaminación do solo ou os malos cheiros. En España, onde cada ano xéranse máis de 25 millóns de toneladas de residuos sólidos urbanos, faise xusto o contrario do ditado pola Unión Europea. A directiva 99/31/CE, traspuesta en 2001, di que a eliminación de residuos en vertedoiro é a última opción para o tratamento dos residuos e que en oito anos (ou sexa para 2009), débese reducir á metade do lixo orgánico respecto de 1995. Nada máis afastado da realidade: ata 2005 -últimos datos oficiales- os residuos urbanos creceron un 46% e xéranse 1,4 quilos por habitante e día. "O crecemento prodúcese ademais cando o Plan Nacional de Residuos 2000-2006 fixaba como obxectivo reducir os residuos á cota de 1996", di Greenpeace.

Como a xestión dos residuos sólidos urbanos é competencia das comunidades autónomas, a situación é moi desigual. A Comunidade Valenciana, Canarias e Galicia concentran a maioría dos vertedoiros saturados. En Euskadi chegouse a un acordo para que o lixo do vertedoiro de San Marcos, en San Sebastián, que tiña que haberse pechado fai dous anos, trasládese nos próximos catro anos a un vertedoiro de Biscaia.

A situación na Comunidade Valenciana é a máis perentoria. O Goberno autónomo aprobou un plan de residuos en 1997 para solucionar os problemas en cinco anos pero aínda non se abriu ningunha da quincena de novos vertedoiros previstos. O vertedoiro da área metropolitana de Valencia sáese das súas costuras desde fai anos e constrúense ás alancadas dous que o substitúan. En Sagunto ven obrigados a trasladar o lixo á poboación murciana de Jumilla á espera de contar cun vertedoiro. A urxencia é tal que a empresa adxudicataria da nova planta en Sagunto pediu permiso ao Goberno para empezar a levar lixo a vertedoiro antes de poder tratar os refugallos.

En Canarias, a maioría dos seus oito vertedoiros atópanse a rebordar. E hai agravantes, como o da Palma que non ten autorización para funcionar, sinalan os ecoloxistas, e en Gran Canaria a planta de biometanización (que aproveita o metano xerado polo lixo) está parada "porque non se separa a materia orgánica". Galicia ten saturados os seus principais vertedoiros. O de Nostían (A Coruña) só recicla o 55% dos lixos que recibe, cando o obxectivo era do 72%. Unhas porcentaxes elevadas porque a planta foi deseñada para tratar separadamente a materia orgánica e a inorgánica. O vertedoiro de Sogama (Cerceda), inaugurado en 2002 e o máis grande de España (supera nun 40% a capacidade de Valdemingómez en Madrid), nunca deu abasto e só recicla un 14% do lixo.

En Castela e León non hai ningún vertedoiro cheo pero o problema, sinala Ecoloxistas en Acción, é que só dúas dos 10 urbanos teñen a chamada autorización ambiental integrada, un requisito fixado pola UE. En Murcia, os ecoloxistas van presentar unha denuncia á fiscalía porque os lixiviados (a auga contaminada que se filtra polo lixo) dos vertedoiros de Ulea e Alcantarilla "van directamente á rede de sumidoiros", aseguran. Cataluña, Navarra, Madrid e Euskadi son as comunidades con menos problemas. No País Vasco aprobáronse plans de xestión para alcanzar en 2016 a vertedura cero, é dicir, que só vaia ao vertedoiro aquilo que non se poida reciclar.

A escasa reciclaxe, que rolda o 10% de media en España, explica a saturación e o aumento dos refugallos nos vertedoiros de residuos sólidos urbanos. Para facer fronte a iso, a alternativa elixida -sobre todo nas comunidades con problemas de espazo para ampliar os vertedoiros- foi a incineración e agora hai 10 plantas en marcha. Pero, ademais das críticas aos residuos tóxicos xerados, alúdese a que se desincentiva aínda máis a reciclaxe. En Melilla e Cantabria, ambos con incineradoras, xéranse 1,8 e 1,7 quilogramos por habitante e día, bastante máis da media española de 1,4 quilogramos.

Antxon Olabe, economista ambiental da empresa Naider, cre que nos últimos 10 anos apenas houbo avances a pesar dos elevados investimentos feitos, gran parte delas con fondos europeos. "O 90% do lixo vai a vertedoiros ou se incinera. E creo que iso é un fracaso". Por iso avoga por realizar unha auditoría do diñeiro gastado e os resultados obtidos cos investimentos realizados. "Por exemplo, os millóns de euros gastados en instalacións como as de tratamento de envases, que logo só funcionan ao 20% ou o 30% da súa capacidade". Na parte positiva, Olabe cita a eliminación de gran cantidade de vertedoiros incontrolados -aínda que persisten 800.000 toneladas ao ano en focos ilegais-, os avances na xestión dos vertedoiros e a disposición de plantas de tratamento e incineradoras moi avanzadas.