O BOSQUE AUTÓCTONO GALEGO

A fraga volve ao sur de Galicia.

.

Nenos de Tomiño sementan carballeiras, un bosque que resiste o cambio climático

"Comezou a reconquista do bosque autóctono" desde o Miño

"Os comuneiros do futuro" probarán con cientificos técnicas forestais

Os nenos de Tomiño (Pontevedra) proponse resucitar as fragas en Galicia, os bosques de especies autóctonas que foron desprazados durante o século pasado por eucaliptos e piñeiros e que sobreviven, sobre todo, nos contos e lendas. Unha trintena de escolares da parroquia de Barrantes sementaron 3.400 landras no monte para levantar unha carballeira, a contribución galega ao programa de Nacións Unidas que pretende plantar en todo o mundo mil millóns de árbores. Desta forma, un de cada mil exemplares que se sementen este ano dentro desta iniciativa internacional germinará en terras de Tomiño.

É o comezo dunha vida xuntos. Os rapaces, de entre 6 e 11 anos e alumnos do CEIP Barrantes, crecerán coas súas árbores. Científicos da Universidade de Vigo colaborarán cos nenos para seguir a evolución da súa plantación durante os próximos anos. En maio os escolares faranlle ao seu fraga a primeira visita. O ecólogo Javier Montalvo calcula que deberán esperar entre 15 e 20 anos para empezar a gozar dunha carballeira nova. "Eles son os comuneiros do futuro", sinala Montalvo, profesor de Ecoloxía na universidade viguesa, sobre os pequenos. "Hoxe comezou a reconquista do bosque autóctono desde o sur de Galicia".

A experiencia repetirase nos próximos meses nun centro escolar de Pontecaldelas e no resto de colexios de Tomiño, segundo comunicou onte a alcaldesa desta localidade, a nacionalista Sandra González, aos promotores do proxecto, entre os que se atopa a Fundación Matrix, a Obra Social de Caixa Galicia e a Comunidade de Montes de Barrantes. O obxectivo é estender estas sementas por toda Galicia para que as fragas, os bosques do pasado, sexan agora o futuro.

Javier Montalvo, profesor do Laboratorio de Ecoloxía Aplicada da Universidade de Vigo, defende que as árbores autóctonas son os que mellor se adaptarán ao cambio climático. O carballo, explica o ideólogo do proxecto, axuda a manter o clima húmido e resiste mellor os incendios e os períodos de seca aos que deberá enfrontarse Galicia polo arrequecemento do planeta. As especies caducifolias, ao contrario que piñeiros e eucaliptos, dan máis luz no inverno e sombra no verán e axudan, sinala o ecólogo, a suavizar os fenómenos propios de cada estación.

Pero destas vantaxes das fragas esqueceuse Galicia fai décadas. Aínda que se trata do tipo de ecosistema forestal natural da comunidade, os bosques autóctonos cun estado de conservación aceptable cobren hoxe en día menos do 2% da superficie galega. Nas 1.200 hectáreas que ten o monte de Barrantes, por exemplo, non existe ningunha mancha de máis dunha hectárea cuberta só por carballos. En Galicia hai moitos carballos illados pero poucas fragas ou carballeiras.

A Fundación Matrix que dirixe Javier Montalvo avoga por unha volta ao modelo das fragas e rexeita a teoría de que as comunidades de montes prefiren o eucalipto porque lles é máis rendible. "As comunidades que plantan eucalipto fano ao seu pesar, porque teñen menos recursos e unha mala xestión", argumenta. "Hoxe custa máis sacar o eucalipto do monte do que vale a madeira".

O programa educativo iniciado onte en Tomiño servirá para a investigación científica. Con axuda dos técnicos da Universidade e de estudantes universitarios de Bioloxía, os nenos puxeron en práctica unha técnica de sementa directa, un método diferente á plantación de árbores que se usa pouco en Galicia e que os expertos consideran moi eficaz. "Sementar landras é unha opción máis económica, sinxela e rápida que plantar directamente carballos", apuntan os promotores do proxecto.

Os rapaces recolleron landras tiradas no monte e depositáronas "con coidado" nunha parcela do monte de Barrantes. Escavaron un oco para meter as landras de carballo e cubrírono para protexer o seu "tesouro" da humidade e os depredadores. Os científicos que lles acompañaban aproveitaron a ocasión para probar dúas técnicas que pretenden acelerar a xeminación e, xa que logo, incrementar as probabilidades de éxito de seménta. Canto máis tarden en brotar as landras, máis previsible é que sexan devoradas polos animais do monte de Tomiño.

As actividades cos escolares axudarán aos científicos galegos a perfeccionar estas técnicas. "Queremos recoller e sementar 25.000 landras en 2008", proclaman os promotores da "reconquista" das fragas.