SEPARAR VIVENDA DE NEGOCIO ESPECULATIVO

XERARDO ESTÉVEZ-ARQUITECTO

.

Ante o horizonte global de crise, cabe preguntarse se nun sector da economía onde predominan, polo que se ve, os neocon-pillos, unha administración en Wáshington máis sagaz non podía prever o terremoto hipotecario americano. Noutro contexto financeiro, pero dalgunha forma agravado por aquel, si era, na miña opinión, predicible a crise inmobiliaria española, coa desmesurada construción de máis de 800.000 vivendas ao ano e o prezo subindo; só que naqueles momentos de euforia poucos quixeron escoitar o razoable prognóstico do estalido da burbulla. Hai que admitir, con todo, que o crecemento sostido durante tantos anos mellorou apreciablemente a calidade de vida; iso si, polo xeral a costa da deterioración do territorio. Un satélite que fotografou o ladrillo fíxonos advertir os efectos dunha cidade en fuxida, cunha excesiva colonización e un crecemento desordenado e disperso, sobre o que non se quixo botar contas dos seus custos de conexión, mobilidade, seguridade e mantemento.

Cando se quenta" o chan e, ao mesmo tempo, uns bancos espléndidos catapultan a demanda cun Euribor alcanzable e tasaciones un tanto sobrevaloradas para comprar, de paso, mobles e coche, a conclusión que se pode sacar é que a subida do prezo da vivenda é imparable; por certo, moi ao contrario da filosofía da lei do Solo de 1998, derrogada en 2007, que relacionaba de forma simplista unha liberalización do mercado de chan cunha reforma estrutural da economía española. Nos ciclos de máximo beneficio ao mercado moléstalle o público e grita, como no boxeo, segundos fóra, pero logo pide socorro na adversidade.

Nesta cidade-negocio o que compra non é tanto a casa para vivir, que se deprecia, senón máis ben a parte proporcional de chan alcista. En certo xeito, vémonos todos convertidos en especuladores pasivos, atrapados nunha contradición: somos conscientes de que o prezo da vivenda non pode seguir subindo desmesuradamente, pero ao mesmo tempo rezamos para que non baixe; só a aqueles que aspiran a adquirir un piso convenlles que o prezo contéñase. O problema xorde agora, cando moitos atópanse pagando unha hipoteca superior ao prezo de mercado da súa vivenda e co Euribor inestable.

A Administración central salientou quizá en exceso a achega conxuntural do cemento ao PIB e ao emprego, e evitou abordar o tema dun financiamento municipal suficiente para que os concellos non sexan tan dependentes da marea inmobiliaria. Porque á administración local esta actividade permítelle recadar e realizar investimentos e, con certa candidez, vinculou a construción masiva co éxito electoral. Mentres, as autonomías máis construtoras dedicaron demasiado tempo a lexislar minuciosamente, para logo ser demasiado flexibles na aprobación dos plans xerais e eludir o deber de coordinar as políticas municipais con plans territoriais que acoutasen os desenfreos dalgúns concellos.

Se algo positivo teñen as crises é que nos moven a sacar conclusións. En primeiro lugar, non é certo que o territorio aguánteo todo: a súa ocupación extensiva produce desaxustes e desequilibrios custosos. Non necesitamos que a Unión Europea veña a contárnolo para dicir non á avaricia duns cantos grandes propietarios de chan que o foron adquirindo como rural pensando en convertelo en edificable, á marxe de calquera previsión urbanística.

Unha boa ordenación territorial, como a que admiramos noutros países da nosa contorna, evitará dedicar o tempo da política e os recursos públicos a reparar erros e permitirá, a cambio, investilos nunha economía de innovación. É verdade que o urbanismo terá que actualizarse a través de plans viables onde a vivenda se incardine en lugar de ir por libre e as infraestruturas, ademais de comunicarnos, sirvan para ordenar o país. É aquí onde as autonomías, xunto co investimento e a prestación de servizos, teñen que dedicarse a regular o territorio con criterios supralocales.

Para acometer políticas sostidas e non cíclicas ao albur do interese ou desinterese económico é necesario deslindar o problema real da vivenda do negocio da vivenda. Debe manterse unha cooperación continuada entre o público e o privado para construír vivendas de protección, en venda ou en aluguer, e cunha arquitectura innovadora para dar satisfacción ás demandas dunha sociedade cambiante. É dicir, hai que racionalizar o sector residencial a fin de permitir unha revalorización equilibrada e un dinamismo que impida a formación de grandes stocks de pisos baleiros que conformen unha cidade de persianas baixas.

A política ha de realizar certo grao de prognosis, ir un palmo por diante da realidade e dotarse dunha perspectiva global que substitúa o pensamento cortoplacista. O Goberno non deixa de darnos ánimos, mentres a oposición insiste en infundir pesimismo. Ambos haberían de coincidir en que se debe introducir sustentabilidade no mercado, para que non pase da euforia á depresión, deixando familias hipotecadas xeracionalmente cara atrás, pais e avós que axudan hoxe, e cara adiante, fillos que herdarán a carga.

.

El Pais