xoves, 12 de febreiro de 2009

SENTENZA HISTÓRICA DO TRIBUNAL CONSTITUCIONAL RECORTANDO A LEGALIZACIÓN DE OBRAS DECLARADAS XUDICIALMENTE ILEGAIS.

O Tribunal Constitucional nunha sentenza histórica do pasado 26 de Xaneiro de 2009 (rec.8673/2005) corrixe a práctica dos Tribunais contencioso-administrativos de paralizar a demolición das edificacións declaradas ilegais por sentenza firme, pola soa circunstancia de que o Concello afectado inicie ou estea tramitando a modificación do planeamento urbanístico para legalizalo.
1. No caso exposto, o recorrente obtivera dúas sentenzas firmes de demolición de dúas edificacións lindeiras coa súa parcela, e cando solicita a súa execución, o Concello afectado solicitou á Sala do Contencioso-Administrativo do Tribunal Superior de Xustiza que suspendese a demolición das obras declaradas ilegais e a execución das sentenzas «ata que se aprobe a revisión do Plan Xeral de Ordenación Urbana de Siero, actualmente en tramitación, que pode dar lugar á legalización do ilegalmente construído, debido aos graves e irreparables prexuízos que se poderían irrogar en caso da súa execución inmediata». Por auto da Sala do Contencioso-Administrativo do Tribunal Superior de Xustiza de 27/2/05 acordouse a suspensión parcial da execución da sentenza argumentando que « non pode obviar no xuízo ponderado e equitativo que debe presidir toda solución, as graves consecuencias que para o titular das obras levaría o cumprimento inmediato da ejecutoria».
2. O particular recorreu en amparo ante o Tribunal Constitucional, quen llo outorga na citada Sentenza, en termos tan contundentes como claros: « En efecto, tomando en consideración que o principio xeral é a execución das resolucións xudiciais firmes e que, só de forma excepcional cando, nos termos previstos legalmente, concorran circunstancias de imposibilidade legal ou material, debidamente xustificada, cabe inejecutar ou suspender o seu cumprimento, NON PODE ADMITIRSE QUE SUPOÑA UN SUPOSTO DE IMPOSIBILIDADE LEGAL O MATERIAL A MERA EXPECTATIVA DUN FUTURO CAMBIO NORMATIVO, tendo en conta que iso non implica alteración algunha dos termos nos que a disputa procesual foi exposta e resolta. Do mesmo xeito, tomando en consideración que transcorrera un dilatado período de tempo desde que alcanzou firmeza a orde xudicial de demolición da obra, tampouco cabe soster, como se fai na resolución impugnada, que fronte á esixencia constitucional de execución das resolucións xudiciais firmes nos seus propios termos, cabe ponderarse, aos efectos do seu inejecución, as consecuencias que para o condenado levaría o cumprimento inmediato dunha orde cuxo obxecto é a restauración da legalidade». E finalmente engade: Pois ben, tal como sinala o Ministerio Fiscal, debe concluírse que a decisión xudicial de suspender a demolición acordada en Sentenza firme, en expectativa dunha futura modificación da normativa urbanística que, eventualmente, legalizásea, supón unha vulneración do art.24.1 da Constitución Española, na súa vertente de dereito á execución da resolucións xudiciais firmes nos seus propios termos».
3. Con esta importante sentenza, o Tribunal Constitucional demostra que ten os pés na terra e que sabe a práctica de centos de alcaldes que se burlan das sentenzas que ordenan a demolición de edificacións xudiciais. Os edís, ou concelleiros de urbanismo, para evitar acometer tal demolición ( ben por inconfesable relación co titular da edificación, ou ben para evitar as indemnizacións por conceder a licenza ilegal), atopan a solución perfecta consistente en acometer de forma precipitada unha modificación do planeamento urbanístico para converter por encantamento, o ilegal en legal. Deste xeito, o recorrente vitorioso en sentenza queda cos fuciños dunha cuarta e a edificación ilegal queda sanada polo novo plan urbanístico, que do mesmo xeito que o bálsamo de Fierabrás citado no Quixote: 'fai andar aos coxos e falar aos mudos'.
Merece a pena recordar a asombrosa capacidade do bálsamo para sanar nos termos que don Quixote lle transmite a lenda ao seu escudeiro a primeira vez que lle informa sobre o bálsamo no capítulo décimo 'co cal non hai que ter temor á morte, nin hai pensar morrer de ferida algunha. E ansí, cando eu lle faga e déachelle, non tes máis que facer senón que, cando veres que nalgunha batalla partíronme por medio do corpo (como moitas veces adoita acontecer), bonitamente a parte do corpo que houbera caído no chan, e con moita sotileza, antes que o sangue se yele, porala sobre a outra metade que quedar na cadeira, advertindo de encaixado igualmente e ao xusto. Logo darasme a beber sos dous grolos do bálsamo que dixen, e verásme quedar máis san que unha mazá.'
Pois ben, acabouse o bálsamo municipal. A partir de agora, alcaldes e construtores, avogados e secretarios xerais, terán que ter moi presente que se hai unha sentenza firme de condena a demolición dunha edificación ilegal, xa é tarde para acometer unha urxente modificación do plan urbanístico (algo así como o castizo, 'morto o boi, a cebada ao rabo').
O que non deixa de ter bemoles é que o cidadán que obtivo este amparo do Tribunal Constitucional no ano 2009, iniciou os seus recursos ante o Tribunal Superior de Xustiza en...1997. Sobran comentarios.
4. E xa que estamos niso ( a pesar de ser unha materia plomiza, Sevach promete outro post ulterior con maior humor e simplicidade) é mester recordar que xa a Sala do Contencioso-Administrativo do Tribunal Supremo reaccionara vivamente fronte á corruptela da legalización sanadora.
Por unha banda, a Sentenza do Tribunal Supremo de 29 de Setembro de 2008 (rec.4462/2006) declarara que tampouco se suspende a demolición polo mero feito de que o afectado teña impugnada a denegación da legalización da edificación. En efecto, sería o conto de nunca acabar.
Doutra banda, a última e esperanzadora liña do Tribunal Supremo estableceu que non basta para legalizar con aprobar unha modificación do planeamento senón que é precisa, e aquí radica a clave, unha modificación do planeamento seguida do otorgamiento da licenza legalizando a obra preexistente (¡). A novidade vén dada porque obriga ao Concello a 'retratarse' e dispor un acto expreso de legalización, coa consecuente obrigación de motivación singular e sometemento ao control dos grupos municipais. Oiamos este importantísimo criterio ao propio Tribunal Supremo, e do que certamente aínda a maior parte de avogados e urbanistas non están ao corrente.
Trátase da Sentenza do Tribunal Supremo de 4 de Xuño de 2008 (rec.891/2006) que fai un extenso e espléndido estudo do fenómeno da legalización de obras ilegais que provocan a imposibilidade de execución de sentenzas:
«A primeira, que a mera declaración de legalización é insuficiente para que a sentenza téñase por cumprida, SENDO NECESARIO QUE SE ADOPTEN OS ACORDOS EFECTIVOS PARA QUE TAL DECLARACIÓN LEGALIZADORA SEXA REAL. En segundo lugar, que os acordos legalizadores han de ser controlados no propio proceso de execución polo órgano sentenciador; isto significa que o ente da Administración cando executa, faio baixo a vixilancia e control do órgano xurisdiccional (...) Como declaramos en STS de 23 de xullo de 1998 , non é exacto que a modificación do planeamento produza unha automática legalización «ex post facto» de todas as edificacións que resulten conformes co novo aínda que non o fosen co anterior. Cando media unha sentenza anulatoria dunha licenza por desconformidade co planeamento a nova ordenación non deixa sen efecto aquela senón que seica puidese constituír un suposto de imposibilidade legal da súa execución, tendo ben presente que esta Sala declarou repetidamente que O TRIBUNAL SENTENCIADOR PODE IMPOR AS CONSECUENCIAS DA ANULACIÓN DA LICENZA A PESAR DE QUE FORMALMENTE RESULTARE AMPARADA POR UNHA NOVA ORDENACIÓN, SE ESTIMAR ESTA ILEGAL POR HABERSE PRODUCIDO CO DESIGNIO DE ELUDIR A EXECUCIÓN DUNHA SENTENZA. En todo caso, a declaración de que concorre unha causa de imposibilidade legal de execución require a previa tramitación dun incidente destinado a depurar todas as circunstancias concorrentes e a declarar se a resposta fose positiva se procede determinar en favor do favorecido pola sentenza a correspondente indemnización (...) Na interpretación destas normas, habemos de recordar, tamén, o carácter evidentemente restritivo, que, polos motivos - fundamentalmente constitucionais - que logo se exporán, imponse nesta materia relativa á inejecución das sentenzas por causas de imposibilidade».
Tras este amplísimo e lúcido razoamento o Tribunal Supremo nesta última sentenza declarou que o mero Avance de planeamento non permitía a inejecución de sentenza demolitoria pero si se se tratase polo menos da Aprobación inicial. Con todo, agora o Tribunal Constitucional vai máis aló e considera que sexa cal for o estado de tramitación do planeamento saneador non autoriza a inejecutar a sentenza.
¡Ollo ao parche!

Ningún comentario: