A Constitución española de 1978, no seu artigo 1.3 di: "A forma política do Estado español é a monarquía parlamentaria". Esta podería ser unha afirmación máis ben retórica, formal, que non reflicte a verdadeira realidade das cousas.
A monarquía, en España, é algo simbólica, sen moito contido. Ninguén sabe cal é realmente a función da Coroa como institución; o seu actual titular está revestido persoalmente dunha lexitimidade derivada do seu excepcional protagonismo na instauración da democracia, o que lle dá unha autoridade indiscutida. Pero os seus sucesores non terán ese título e as súas funcións no Estado están difuminadas, son evanescentes, nunha relación de dependencia total do Presidente do Goberno, que se converteu na realidade nunha especie de Xefe de Estado ou "Monarca B". Este tema, a institucionalización e o papel constitucional da Coroa, levaríanos moi lonxe e deixarémolo para outra ocasión, pero é patente a confusión actual respecto ao mesmo.
Pero se a monarquía é máis ben simbólica, o Parlamento é un gran monicreque no que as figuras non teñen outra vida que a que lles dá quen move os fíos, isto é, o partido e o seu "secretariado", encarnado polo portavoz do grupo. Os deputados e senadores en España non teñen voz propia, son deputados silentes, completamente sometidos, subordinados, ao grupo parlamentario, que é o único suxeito que existe. Só así se explica algo verdadeiramente inconcibible nun sistema parlamentario: que quen é hoxe Presidente do Goberno pasase nada menos que catorce ou quince anos no Congreso (desde 1986) sen dicir unha palabra de relevancia (só algunha proposta a favor da minería de León).
A clave do seu ascenso non estivo no seu labor parlamentario, que foi nula, senón no seu éxito no XXXV Congreso do partido, que é onde "faise carreira". Non é de estrañar, tampouco, que unha vez investido do seu cargo dirixísese aos deputados dicíndolles: debedes ser "os ollos, os oídos e o corazón da xente" (non a voz). Os deputados en España son só a voz do partido.
Así pois, a Constitución fala de "monarquía parlamentaria", pero nin unha nin outra son reais. A realidade é que a forma política é o "Estado de partidos". Son eles os que vertebran e monopolizan a política, os que ocupan o Goberno e as institucións, os que ostentan todo o poder, monopolizan a representación do interese público e, como encarnación do mesmo, ocupan todas as institucións, estatais e, ata, sociais. Ocupan os órganos constitucionais: non só o Congreso e o Senado, lóxico corolario do proceso electoral, senón tamén o Tribunal Constitucional, o Consello Xeral do Poder Xudicial, o Tribunal de Contas, o Defensor do Pobo, e ostentan unha influencia notable sobre os tribunais de Xustiza, pondo en cuestión a división de poderes. A Administración Pública é ocupada ata os últimos niveis con centos de "asesores" que desprazan aos funcionarios; os ministerios convertéronse en macrogabinetes do ministro; e a función pública profesional móstrase abatida, foxe da Administración e é substituída por "contratados".
Entidades reguladoras
De xeito especial, hai que destacar, pola importancia da súa función na vida económica, a ocupación que os partidos fan das Entidades Reguladoras, supostamente independentes: o Banco de España, a Comisión Nacional do Mercado de Valores, a Comisión do Mercado das Telecomunicacións, a Comisión Nacional da Competencia, o Consello de Seguridade Nuclear... Todas elas son obxecto de repartición, cando toca a súa renovación, en proporción ás maiorías e minorías dos partidos nas Cámaras. Desta forma, pódese predeterminar, case con seguridade, o aliñamento dos seus membros nas tomas de decisións que estas entidades teñen encomendadas.
A nivel territorial, a mesma dinámica repítese nas Comunidades Autónomas, Deputacións, Cabildos e demais Corporacións Locais, invadidas igualmente polos partidos, sen apenas control xurídico algún. Os Gobernos rexionais crearon os seus propios corpos de funcionarios e órganos consultivos, e nos Concellos e Deputacións borraron do mapa, practicamente, as funcións de garantía e control que desenvolvían antes con eficacia os Secretarios e Interventores de Administración Local, o que en gran parte é a causa desa onda de arbitrismo e corrupción masiva que caracteriza o urbanismo e a contratación pública das Administracións territoriais nos últimos anos.
Xunto á Administración orgánica, o sector público empresarial e institucional é tamén obxecto de ocupación polos partidos.
Neste inclúense os portos e aeroportos, as confederacións hidrográficas, os establecementos sanitarios (xerencia e dirección de hospitais), educativos (Consellos e Institutos de Investigación, Universidades nas que se impuxo o nepotismo ideolóxico-político e a endogamia) e toda clase de empresas públicas (que foron multiplicándose en Comunidades e Concellos, a medida que desaparecían no Estado). Ata entidades de base privada, como as Caixas de Aforro ou as Cámaras de Comercio. Todas son ocupadas polos partidos, que nomean tamén os seus representantes nas axencias de noticias e televisións públicas, nas entidades reitoras do deporte, en fundacións e ONGs, na Cruz Vermella, en museos e bibliotecas, nos Reais Padroados. En fin, todo canto se move na vida social queda baixo a dirección ou mediatización dos partidos políticos. A invasión das institucións "públicas e privadas" é masiva. España é, real e plenamente, un Estado de partidos, non unha monarquía parlamentaria.
O problema da deterioración do espazo e da paisaxe que desde fai décadas sufrimos en Galicia a consecuencia dun urbanismo salvaxe e corrupto, e de nula calidade é unha das maiores traxedias ás que debemos facer fronte. E porque, estou convencido de que os instrumentos de disciplina urbanística -incluído a derriba de construcións ilegais- son unha esixencia inescusable para pór coto a esa auténtica praga de corupción urbanistica, «vai facendo» e «ti tranquilo, que ao final todo arránxase».
